Beschrijving
Emmanuel Radnitsky ( 1890 – 1976 ) was de zoon van een Joods–Russische immigrant die zijn joodse naam uiteindelijk heeft veranderd in ‘Ray’ om het destijds opkomende antisemitisme voor te zijn. Emmanuel Radnitsky verkorte zijn voornaam naar ‘Man’ en werd zo onder de naam Man Ray een dadaïst en surrealist. Ray verhuisde naar Parijs in 1921 en leerde Alice Ernestine Prin, beter bekend als Kiki de Montparnasse (1901- 1953) kennen. Hij werd verliefd op haar en nam in 1924 te Parijs een foto dat Kiki wereldberoemd zou maken: ‘Le violon d’Ingres’. Deze is momenteel te bezichtigen in het Getty museum te Los Angeles.
De geportretteerde bevindt zich centraal in beeld. Kiki zit met de rug naar ons toegekeerd op de rand van een bed. Ze zit vermoedelijk in een slaapkamer. Haar armen en benen zijn niet te zien. Ze beweegt niet. Haar schouders zijn gekromd en heupen van Kiki zijn gedrapeerd met een laken, dit zorgt voor de benadrukking van haar onderrug, heupen en billen. Het lichaam valt op door de weerkaatsing van het licht op haar huid, tevens worden de curven van het lichaam benadrukt door de bochten van de vioolsleutels. Ze draagt een tulband en doordat haar gezicht naar links gedraaid is, zien we een glimp van de oorbel die ze aanheeft. Kiki staat alom bekend als Man Ray’s muze.
De foto verwijst naar de classicistische schilder Jean- Auguste – Dominique Ingres’ (1780–1867) werk: ‘De baadster van Valpiçon’. Man Ray bewonderde de naaktschilderijen van Ingres in de meer Oosterse sferen. Kiki neemt de pose over van de geschilderde vrouw op Ingres’ schilderij: ze keert het publiek haar naakte rug en billen toe. De titel is bijzonder dubbelzinnig : Hij verwijst enerzijds door ‘Le Violon’ naar Ingres zelf die violist was, maar dit meer als een hobby zag. Ingres’ muzikale passie verrijkte zelfs de Franse taal met zijn uitdrukking.
‘Le violon d’Ingres’ verwijst anderzijds naar een bijzonder talent dat net niet voldoende is ontwikkeld om het tot de beroemdheid te maken. Eén van Ingres andere ‘hobby’s waren vrouwen, wat de titel van het werk nog dubbelzinniger maakt. Was Kiki Man Ray’s ‘violon d’Ingres? Zijn hobby?
Man Ray brengt hier dus een eerbetoon aan het eerste levensgrote naakt dat Ingres schilderde. Ingres en Man Ray laten in hun werken duidelijk de voluptueuze sensualiteit naar voor komen, er is weinig afstand tussen de geportretteerde en de kunstenaar.
Het is dus een ode aan Ingres en aan de vrouw, maar ook een commentaar op de academische waarden en tradities. Als dadaïst laat Man Ray deze waarden en tradities vallen. Dit doet hij door de toevoeging van de vioolsleutels net boven de heupen. Het lichaam van Kiki wordt geobjectiveerd tot een puur bespeelbaar instrument van genot. Aan de hand van de vioolsleutels verwijst hij nog eens naar de ‘hobby’s van Ingres. Dadaïsten zoeken uitingen om grenzen in de kunst te verleggen, dit doet Man Ray hier heel duidelijk. Hij haalt een bekend schilderij uit context en voegt er nieuwe elementen aan toe.
De tulband dat in beide schilderijen terugkeert is een verwijzing naar de oosterse sferen. ‘Le violon d’Ingres’ is enerzijds esthetisch een ode aan de vrouw, anderzijds vermaakt Man Ray zichzelf met zijn dubbelzinnige titel. Hij drijft spot met de academische waarden en tradities die Ingres weergeeft in zijn schilderij.
Het is een centrale compositie, alle elementen op het vlak wijzen naar Kiki. Zij staat centraal en is de dominante figuur in de compositie. Het vrouwelijk lichaam is de belangrijkste vorm in deze compositie. De contravorm dient als achtergrond die weinig details weergeeft. Door de spiegeling aan beide kanten van de as is deze compositie ook rustig en statisch.
Op de foto zien we organische en vlakke vormen. Man Ray maakt gebruikt van de gelatine zilverprint, dit is het fotografisch afdrukken met gelatine als bindmiddel. Hij voegt via montagetechniek twee beelden samen en schildert de vioolsleutels op de gefotografeerde naakte rug. De lijnen van de vioolsleutels gaan mee met de vorm van Kiki’s lichaam. De drapering en plaatsing van de stof zorgen voor de benadrukking van haar bips.
Er is een duidelijk contrast tussen licht en donker, de lichte huid en de donkere ongedetailleerde achtergrond. De lichtinval komt van de rechterkant en schijnt deels op de ontblote huid van Kiki.
Opdracht 2 : Analyse
Laura Mulvey (1941) deed onderzoek naar hoe vrouwen gerepresenteerd werden in de Hollywoodfilm van de jaren 60 en welk beeld van de vrouw haar maatschappelijke positie dit teweeg bracht. Zo kwam Mulvey tot de conclusie dat vrouwen destijds voornamelijk werden beken vanuit de positie van de ‘superieure man’. Deze theorie wordt in dit deel toegepast op de foto van Man Ray. De begrippen die hieronder terugkomen uit Mulveys theorie zijn scopofilie, mannen handelen en vrouwen verschijnen. Tevens wordt het voyeurisme en de objectivering van het vrouwelijk lichaam vernoemd. Als laatste onderdelen : de mannelijke blik, castratie, sadisme en fetisjisme.
Scopofilie (Freud 1905) beschrijft het erotische verlangen van de mens om andere lichamen te bekijken en te onderzoeken. Volgens Freud begint alle lust met kijken en de verlangende blik creëert bijgevolg erotiek. Er zijn geen andere elementen aanwezig in de compositie van Man Ray waardoor de aandacht van het naakte lichaam afgeleid kan worden. Het begrip scopofilie is genderbepaald, Kiki heeft passieve rol en wordt gezien als een lustobject. Man Ray zal een actieve rol uitvoeren, hij bepaalt hoe ze poseert, op welke manier ze zal gerepresenteerd worden in het werk. Deze passieve en actieve rol kan gelinkt worden aan een theorie van Berger (1972): mannen handelen en vrouwen verschijnen. Man Ray bepaald de pose en houding van Kiki, zij hoort enkel deze houding aan te nemen. Man Ray heeft de touwtjes in handen en voert de handeling, zijnde de foto nemen, zelf uit. Hij geeft instructies hoe Kiki het best poseert naar het voorbeeld van Ingres’ schilderij. Kiki is aanwezig als zijn muze en model en hoort het vrouwelijk schoon weer te geven.
De objectivering van het vrouwelijk lichaam is heel duidelijk zichtbaar door te toevoeging van de vioolsleutels op haar lichaam. Het lichaam van de vrouw wordt getransformeerd tot een puur instrument van genot. Kiki representeert het bespeelbaar instrument; een object. We zien fragmenten van haar lichaam: de ontblootte rug, heupen en een bovendeel van de billen. Door fragmentatie van het lichaam wordt de toeschouwer geprikkelt om verder te kijken, zo wordt de kijker nieuwsgierig naar de rest van het lichaam dat zeer bewust niet getoont wordt en neemt de toeschouwer, gewild of niet, automatisch een voyeuristische positie in. Deze fragmentatie van het lichaam benoemt Muvley als voyeurisme.
De vrouw wordt gezien als onvolledig, incompleet; als een gecastreerde man. De angst voor castratie noemt Mulvey castratieanganst. De man zal met deze angst op 2 manieren proberen omgaan : door middel van sadisme en fetisjisme . Fetisjisme is het voorstellen van het vrouwelijk lichaam als pure perfectie. Een ode aan het vrouwelijk schoon brengt Man Ray duidelijk door de benadrukkingen van Kiki’s rondingen en haar rol als lustobject en bespeelbaar instrument.
Het laatste begrip dat zal worden behandelt is de drievoudige mannelijke blik. Volgens haar wordt de vrouw in Hollywoodfilms tot object gemaakt waarbij de kijker via de camera vanuit de ogen van een heteroseksuele man de vrouw bekijkt. De drievoudige blik houdt de de mannelijke blik van de camera, het personage en de toeschouwer in. In ‘Violon d’Ingres’ kan er enkel gesproken worden van een tweevoudig mannelijke blik: de ‘mannelijke’ toeschouwer , en de ‘mannelijke’ camera (Man Ray). De derde mannelijke blik kunnen we niet betrekken op de foto van Man Ray doordat er geen mannelijk personage aanwezig is die naar het vrouwelijk personage kijkt.
Het museum kan gezien worden als een soort filmzaal waar de toeschouwer onbezorgd een kunstwerk kan bekijken. Net zoals bij een film kan men in een museum nergens anders dan naar de tentoongestelde werken kijken. Zo kunnen we de zuigende kracht van de film (Metz 1982) die terug te vinden is in de theorie van Mulvey toepassen op de schilderkunst en fotografie.
Bibliografie
Avrotros. (2016). Dossier Man Ray. Opgehaald van Avrotros: http://web.avrotros.nl/cultuur/kunst/detail/tcm17_317427?npo_cc=na&npo_rnd=13829051&npo_cc_skip_wall=1
Boer, E. D. (2012, juli 19). Bachelor Thesis: ‘De Visuele Representatie van het Mannelijk Lichaam in Reclame voor Mannenondergoed’. Opgehaald van academia: https://www.academia.edu/6511529/Bachelor_Thesis_De_Visuele_Representatie_van_het_Mannelijk_Lichaam_in_Reclame_voor_Mannenondergoed
Buikema, R., & Van der Tuin, I. (2007). Gender in media, kunst en cultuur. Coutinho.
Demol, G. (2015, september). Kijkwijzer le violon dingres. Opgehaald van WordPress: https://pkgladysdemol.files.wordpress.com/2015/09/kijkwijzer-le-violon-dingres.pdf
Gerrits, A. (2015, december 7). Le violon d’Ingres. Opgehaald van typischfrans: http://typischfrans.blogspot.be/2015/12/le-violon-dingres.html
Het oog wil ook wat . (sd). Opgehaald van mediacultuur: http://www.mediacultuur.net/documents/download/smelikhetoogwilookwat_2.pdf
Honour, H., & Fleming, J. (2000). Algemene kunstgeschiedenis. Amsterdam, Meulenhoff.
Houppermans, S., De Kessel, M., & Verstraten, P. (2006). A Fair Chance of Succeeding : Study Careers in Dutch Higher Education. Amsterdam: Dutch University Press.
Juf, P. (2011, mei). Ingres vs Man Ray. Opgeroepen op november 11, 2016, van WordPress: https://jufpetri.files.wordpress.com/2011/05/artikel-ingres-manray1.pdf
Leblond, R., & Vaillat, J. (sd). Kiki de Montparnasse (1901 – 1953). Opgehaald van The Red List: http://theredlist.com/wiki-2-24-525-770-810-view-1920s-4-profile-kiki-de-montparnasse-1.html
Little, S. (2013). Dadaïsme. In S. Little, Kunst begrijpen inzicht krijgen in de belangrijkste kunststromingen (C. Gremmen, Vert., Nederlandstalige editie ed., Vol. 1, pp. 110 – 111, 118-119). Kerkdriel: Libero.
Muthesius, A., Riemschneider, B., & Néret, G. (1993). Over de 5 zintuigen. In F. Plaggemars (Red.), Erotiek in de kunst van de 20ste eeuw (J. Van Kllinker , Vert., pp. 90 – 93). Taschen/ Librero.
Noir, E. (2011, april 14). Influential Photographs: Le Violon d’Ingres, 1924 by Man Ray. Opgeroepen op november 11, 2016, van Lomography: http://www.lomography.nl/magazine/70494-influential-photographs-le-violon-dingres-1924-by-man-ray
Ruiter, H. d. (sd). Analyse van 2 kunstwerken aan de hand van de theorie van Laura Mulvey. Opgehaald van slideplayer: http://slideplayer.nl/slide/10624621/
Stadsmuseum Zoetermeer. (2014). Museumwijzer. Opgehaald van Stadsmuseumzoetermeer: http://www.stadsmuseumzoetermeer.nl/files/museumwijzer8_fotografie.pdf
The J. Paul Getty Museum. (sd). Le Violon d’Ingres (Ingres’s Violin) . Opgehaald van The J. Paul Getty Museum: http://www.getty.edu/art/collection/objects/54733/man-ray-le-violon-d’ingres-ingres’s-violin-american-1924/
The J. Paul Getty Museum. (sd). Le violon d’Ingres. Opgehaald van The J. Paul Getty Museum: http://www.getty.edu/art/collection/objects/46801/man-ray-le-violon-d’ingres-american-negative-1924-print-later/
Van Der Laan, T. (2016, juni 25). Le Violon d’Ingres. Opgehaald van Spiedelen: http://spiedelen.com/article/le-violon-d-ingres
Wikipedia . (sd). De baadster van Valpiçon . Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/De_baadster_van_Valpin%C3%A7on
Zwagerman, J. (2013, maart 6). Ik ben geen fotograaf. Opgehaald van Volkskrant: http://www.volkskrant.nl/archief/ik-ben-geen-fotograaf~a3404544/
ze hebben ook geen kleren aan.Wat opvalt is dat de dames er weinig aantrekkelijk uitzien en hun lichamen uit vreemde vormen bestaan. We zouden kunnen zeggen dat de vormen die gebruikt worden om de lichamen samen te stellen geometrische vormen zijn. Het is niet van nature dat de vrouwen er zo hoekig uitzien, de vrouw bevat ook rondingen die hier bewust voor een groot deel zijn weggelaten.
PK VAKSTUDIE 